“Hộ chiếu” cho nông sản

Tuy xuất khẩu nông sản ngày càng tăng về lượng, nhưng phần lớn vẫn ở dạng thô nên giá trị chưa cao. Không những thế, việc giữ gìn thương hiệu cũng đang đối mặt với nhiều bất cập, thậm chí một số thương hiệu còn bị “đánh cắp”. Đã đến lúc, cần nhìn nhận thương hiệu như tấm "hộ chiếu" bảo đảm đầu ra cho nông sản...

Mạnh ai nấy làm

Theo Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT), hiện Việt Nam có 10 sản phẩm nông, lâm, thủy sản xuất khẩu chính, trong đó 8 sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD… Đáng quan tâm, hầu hết đều xuất khẩu ở dạng thô (chiếm 90%). Bên cạnh đó, khoảng 80% lượng nông sản chưa xây dựng được thương hiệu, không có logo, nhãn mác. Thậm chí, nhiều sản phẩm đang bày bán tại thị trường thế giới phải thông qua các thương hiệu nước ngoài… Những tồn tại đó đã khiến nông sản Việt rất khó cạnh tranh với sản phẩm cùng loại tại thị trường trong, ngoài nước…

Về vấn đề này, Phó Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản Nguyễn Quốc Toản cho biết: Một số doanh nghiệp đã đầu tư xây dựng thương hiệu nhưng vẫn “mạnh ai nấy làm”. Người dân và doanh nghiệp chưa nhận thức đầy đủ dẫn đến thiếu sự đầu tư chuyên sâu, chưa chuyên nghiệp trong quảng bá, xây dựng và bảo vệ thương hiệu...

Việc xây dựng thương hiệu vốn nhiều bất cập, nhưng để giữ gìn lại càng vướng mắc. Tổng Thư ký Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam Nguyễn Trí Ngọc đánh giá: Thời gian qua, nhiều sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam đã có "tên tuổi" nhưng chủ yếu phụ thuộc vào cá nhân, số lượng ít, thiếu kinh phí nên việc giữ gìn hình ảnh càng gian nan. Đơn cử, tỉnh Hà Nam xây dựng thương hiệu chuối ngự Đại Hoàng vốn có từ lâu đời, nhưng sản phẩm lại bán nhiều nhất tại tỉnh Nam Định khiến người tiêu dùng hiểu lầm, tưởng chuối ngự Đại Hoàng xuất phát từ Nam Định…

“Nguyên nhân do việc quản lý chỉ dẫn địa lý và nhãn hiệu hiện nay đều giao cho chính quyền cấp huyện, cấp tỉnh hoặc các hiệp hội sản xuất ở địa phương quản lý (nơi có sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý). Trong khi đó, năng lực kiểm soát chất lượng sản phẩm của cơ quan này yếu, dẫn tới tình trạng thương hiệu sau bao kỳ công xây dựng lại rơi vào nguy cơ bị mai một hoặc không có “chỗ đứng”… Chưa kể, một số nơi buông lỏng quản lý nên vô tình đã tạo cơ hội cho hàng giả, hàng kém chất lượng trà trộn hoặc núp bóng thương hiệu để trục lợi” - ông Nguyễn Trí Ngọc phân tích...

Đồng quan điểm, Phó Chủ tịch UBND huyện Ba Vì Nguyễn Đình Dần chia sẻ: Về thương hiệu sữa Ba Vì, huyện mới cấp phép cho 2 đơn vị là Công ty cổ phần Sữa Ba Vì và Công ty cổ phần Sữa Quốc tế (IDP). Tuy nhiên, nhiều cơ sở đã tự ý sử dụng nhãn hiệu này trong khi sản phẩm chưa đạt chuẩn trong quy trình thu gom, bảo quản… khiến người tiêu dùng hoài nghi và sản phẩm sữa Ba Vì bị giảm uy tín.

Cần tận dụng thế mạnh

Rõ ràng, thương hiệu là yếu tố “sống còn” của nông sản Việt Nam trong thời kỳ hội nhập, bởi đó là nền tảng để xác định rõ nguồn gốc và duy trì, mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt là tạo dấu ấn trong tâm trí người tiêu dùng… Theo ông Trần Văn Khởi - Quyền Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia (Bộ NN&PTNT), để nông sản Việt Nam ngày càng có uy tín trên thị trường thế giới, các ngành chức năng khi xây dựng thương hiệu cần lựa chọn một số mặt hàng chủ lực và có thế mạnh để tập trung đầu tư, không làm dàn trải... Hiện Bộ NN&PTNT đang tập trung vào 5 mặt hàng có thế mạnh để đầu tư xây dựng thương hiệu trong giai đoạn từ nay tới năm 2020, gồm: Xoài, thanh long, chè, cà phê, cá tra. 

Bên cạnh đó, việc xây dựng thương hiệu phải bảo đảm các yêu cầu: Được thực hiện một cách bài bản, chuyên nghiệp, có định hướng rõ ràng, lộ trình bền bỉ, lâu dài và khi áp dụng vào thực tiễn phải có tính khả thi cao. Đối với những sản phẩm đã đăng ký chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, cần tiếp tục duy trì bền vững và phát triển thương hiệu, nhãn hiệu thông qua việc duy trì chất lượng sản phẩm, bảo đảm các điều kiện, tiêu chuẩn trong nước và quốc tế. 

Đối với sản phẩm được người tiêu dùng biết đến và đã được khẳng định trên thị trường, các địa phương cần triển khai đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể và tiến tới xây dựng thương hiệu… Để làm được việc này, theo Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Huy Đăng, Nhà nước cần ưu tiên hỗ trợ sản phẩm nông sản chủ lực địa phương tham gia hội chợ quảng bá và giới thiệu sản phẩm. Về phía các địa phương, hằng năm nên dành kinh phí xây dựng nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm chủ lực để nâng cao giá trị; đối với mặt hàng đã có thương hiệu, phải giám sát chặt chẽ từ khâu sản xuất đến tiêu thụ để bảo đảm chất lượng, tiêu chuẩn của thương hiệu đó...

Việc xây dựng và giữ gìn thương hiệu là vấn đề quan trọng và cần thiết đối với hàng hóa nói chung và nông sản nói riêng. Cần xác định vai trò của thương hiệu như “tấm hộ chiếu” trong bối cảnh hội nhập. Bởi vậy, bên cạnh vai trò quản lý, hỗ trợ thiết thực của Nhà nước, người dân, doanh nghiệp cần có nhận thức đầy đủ về thương hiệu để nông sản Việt Nam có vị thế ngày càng vững chắc.