Chuyên gia kinh tế: Nông sản ngon đấy, thơm đấy nhưng không sạch thì ai mua?"

"Nông sản ngon nhưng không sạch thì ai mua"

Trao đổi bên lề hội thảo về nông nghiệp sạch diễn ra mới đây, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, nông sản Việt Nam đang chịu sức ép rất lớn cả thị trường trong nước lẫn quốc tế. Thị trường ngoài nước sự lép vế rất rõ rệt vì chịu ảnh hưởng của những nước lớn cả về chất lượng, công nghệ lẫn tiếp thị.

Theo bà Lan, vấn đề lớn nhất của nông sản Việt Nam là không có thương hiệu do Việt Nam chủ yếu xuất khẩu hàng thô mà không có thương hiệu thì rất khó có thể phát triển theo hướng chuyên nghiệp.

"Trong nước, nông sản Việt Nam đang phát triển theo hướng tích cực hơn. Tuy nhiên, khách hàng trong nước ngày càng hiện đại, khó tính hơn. Vậy vấn đề ở đây chính là chất lượng phải được nâng cao. Nhưng nông sản trong nước vẫn đang bị đặt trong vòng nghi ngờ về vệ sinh an toàn thực phẩm. Có thể nông sản ngon đấy, thơm đấy nhưng mà không sạch thì không ai dám mua”, bà Lan nói.

Bên cạnh đó, theo bà Lan, những sản phẩm nhập từ nước ngoài với nguồn gốc rất mập mờ bị đánh tráo là nông sản Việt khiến người tiêu dùng rất e ngại khi nhắc tới tên gọi nông sản Việt. Qua đó để thấy rằng, nông sản Việt đang phải đối mặt với rất nhiều vấn đề từ chất lượng cho tới thị trường.

Đồng quan điểm, bà Vũ Kim Hạnh – Chủ tịch Chủ nhiệm Câu lạc bộ Hàng Việt Nam chất lượng cao chia sẻ:” Khi đi tiếp xúc với nông dân tôi nhận ra rằng, hiện nay để có thể tham gia vào việc sản xuất nông sản sạch thì nông dân đang gặp rất nhiều khó khăn. Đất đai manh mún, họ lại hiểu chưa thấu đáo về pháp luật. Ví dụ như hiểu nhầm về VietGAP, tham gia vào hệ thống chất lượng này theo hướng khuyến khích chứ không hề bắt buộc. Nhưng nông dân lại luôn nghĩ là mang mác VietGAP thì mới có người mua".

"Nhưng then chốt ở đây là làm sao hướng dẫn nông dân sản xuất nông sản theo một quy trình sạch đúng tiêu chuẩn, chứ không phải chạy theo nhãn mác. Kĩ thuật công nghệ cũng là một trong những cái khó của nông dân, vì nhiều thứ quá mới mẻ và phức tạp. E ngại về đầu ra sản phẩm cũng là khó khăn về tâm lí mà hầu như nông dân nào cũng mắc phải”, bà Hạnh nói.

Tái cơ cấu nông nghiệp từ liên kiết 4 nhà

Đối với vấn đề đầu ra cho nông sản sạch, vị chuyên gia có nhiều tâm huyết với hàng Việt chỉ ra rằng, hệ thống phân phối nông sản sạch hiện vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, gây khó cho cả nông dân lẫn người tiêu dùng.

"Trên thị trường phân phối nội địa lẫn thị trường xuất khẩu vẫn chưa được tổ chức tốt, đúng nhu cầu. Chúng ta không ảo tưởng đòi hỏi là phải có liền một thị trường đảm bảo cho nông sản. Nhưng muốn có thì phải xây dựng từng bước. Từ bấp bênh, đến tạm ổn, đến ổn và cuối cùng sẽ tốt”, bà nói.

Trong một báo cáo mới đây, Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến cáo Việt Nam phải thay đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp, từ sản xuất nông nghiệp sang kinh doanh nông nghiệp bởi nông nghiệp là ngành kinh tế quan trọng, đóng góp 20% GDP và từ 25-30% tổng lao động xã hội. Trong đó, để thay đổi cơ cấu chỉ có thể bằng cách thúc đẩy liên kết ngang giữa nông dân - nông dân và liên kết dọc giữa Chính phủ - nông dân - doanh nghiệp - nhà khoa học.

Đánh giá về vai trò của sự hợp tác giữa 4 nhà, ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch HĐQT Liên hiệp HTX tiêu thụ nông sản an toàn Việt Nam cho rằng: "Sự hợp tác 4 nhà chính là sự khởi đầu cho chương trình tái cơ cấu nền nông nghiệp Việt Nam nói chung và nông sản Việt Nam nói riêng. Đây là bước khởi đầu cho thương hiệu nông sản sạch Việt Nam để tiến tới thúc đẩy xuất khẩu sang nước ngoài".

Theo ông Tuấn, trong suốt thời gian dài chúng ta chạy theo sản lượng mà quên mất chất lượng sản phẩm. Đặc biệt trong tư duy sản xuất manh mún như trước đây thì khó có thể đảm bảo về chất lượng nông sản. Hậu quả lớn hơn là làm đảo lộn nền nông nghiệp nước ta. Còn giờ đây chúng ta đã có cơ hội mới, chúng ta đang tiến tới quy mô sản xuất lớn hơn, tiến tới quy mô “ba đồng”: Đồng nhất về sản phẩm, giống và công nghệ, biến những người nông dân thành nông dân công nghiệp hóa, từ đó sẽ tạo nên các sản phẩm nông sản chuyên nghiệp.

Không để nông dân mãi bơ vơ

Chuyên gia Phạm Chi Lan cho rằng: "Trong liên kết 4 nhà, nắm vai trò chủ chốt và quan trọng nhất là nhà doanh nghiệp. Bởi không ai hiểu thị trường được bằng doanh nghiệp. Đã làm ăn chuyên nghiệp, đưa sản phẩm ra thị trường thì doanh nghiệp phải chuyên nghiệp hóa mới có thể trụ vững được. Một khi hiểu rõ thị trường, doanh nghiệp mới có thể quay lại hướng dẫn nông dân sản xuất đúng chuẩn. Nếu không có doanh nghiệp làm cầu nối thì nông dân bơ vơ vô cùng, bơ vơ trong sản xuất, bơ vơ trong tiêu thụ. Ngoài ra, doanh nghiệp còn đảm nhận vai trò giám sát chất lượng sản phẩm nữa".

Bà Vũ Tuyết Hằng, Tổng Giám đốc Công ty VinEco thuộc Tập đoàn Vingroup - đơn vị tiên phong đã ký hợp tác với 250 hộ sản xuất tham gia chuỗi cung ứng nông sản sạch chia sẻ về mô hình hợp tác này: "Với lợi thế có đầu ra thông qua hệ thống siêu thị, chúng tôi cam kết về tiêu thụ sản phẩm nên nông dân yên tâm với mục đích là tạo ra các sản phẩm sạch, đảm bảo chất lượng. Ngoài ra, trong quá trình hợp tác, doanh nghiệp còn có thể hỗ trợ nông dân về đào tạo kiến thức, quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hỗ trợ về vốn và kĩ thuật cao để phát triển sản xuất".

Tuy nhiên, bà Hằng cũng thừa nhận: "Khó khăn thì rất nhiều. Bới nông nghiệp Việt Nam đa số manh mún, nhỏ lẻ về quy mô, diện tích đất đai do đó tính thường xuyên, chất lượng về sản phẩm ra thị trường chưa thật sự ổn định. Ví dụ như hôm nay nông dân có thể thu hoạch ở thửa ruộng này, có rau để bán nhưng đến ngày mai thì không chắc còn rau để thu hoạch. Thứ hai, ý thức của một số hộ nông dân sản xuất vẫn chưa thật sự cao trong việc tuân thủ như thế nào là sản phẩm sạch nên về quản lí cũng gặp rất nhiều khó khăn"

Dưới góc độ nông dân, ông Tống Quang Phong, Tổ trưởng tổ hợp tác quýt đường xã Vĩnh Thới, huyện Lai Vung, Đồng Tháp cho biết: "Khi tham gia vào chuỗi sản xuất nông sản sạch, người nông dân được lợi nhất chính là đảm bảo đầu ra sản phẩm, tạo điều kiện cho sản phẩm của nông dân đến tận tay người tiêu dùng một cách nhanh chóng và chất lượng nhất. Trước đây, chúng tôi phải cạnh tranh với những nông sản trôi nổi, không có nguồn gốc quả thật rất khó khăn. Sản phẩm của chúng tôi sạch, ngon nhưng thị trường đâu có biết. Nhưng khi tham gia VietGAP, sau này là VinEco thì quả thật chúng tôi được đảm bảo rất tốt về thị trường".

Ông Trương Văn Dư, Giám đốc Công ty CP Green Farm, Mộc Châu, Sơn La tâm sự: "Trước đây tôi đã có suy nghĩ về việc chuyên nghiệp hóa sản xuất nông sản, tôi đã thử trồng một vài giống cây cho năng suất cao trong điều kiện tốt, mà cụ thể ở đây là cà chua. Kết quả thu được rất khả quan. Tuy nhiên, về thị trường tiêu thụ rất khó khăn. Nhưng từ khi kết hợp với VinEco thì sản phẩm của tôi được tiếp cận với một nguồn thị trường rộng lớn và rất thích hợp với sản phẩm".