Bộ tiêu chí đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP có những điểm mới gì?

Bộ tiêu chí và quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP được điều chỉnh, bổ sung nhằm nâng cao chất lượng và khai thác các giá trị văn hóa của sản phẩm.

Tại Hội nghị thông tin báo chí về bộ tiêu chí và quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP theo Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/2/2023 của Thủ tướng Chính phủ do Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương tổ chức sáng 8/3, ông Đào Đức Huấn - Trưởng phòng Quản lý chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP (Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương) đã thông tin về một số điểm mới của bộ tiêu chí, quy trình đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP.

Theo đó, nâng cao vai trò và giá trị cộng đồng; nâng cao giá trị, tính đặc trưng của sản phẩm thông qua câu chuyện sản phẩm; nâng cao yêu cầu về các tiêu chuẩn, quy chuẩn và giảm bớt các chỉ tiêu đánh giá chất lượng cảm quan.

Cụ thể, về phân nhóm sản phẩm trong bộ tiêu chí đánh giá sản phẩm OCOP, căn cứ 6 nhóm sản phẩm OCOP tại Quyết định số 919/QĐ-TTg ngày 1/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ, bộ tiêu chí đánh giá sản phẩm OCOP được xây dựng theo hướng: Cơ bản giữ 26 bộ sản phẩm như Quyết định số 1048/QĐ-TTg, tuy nhiên, thay đổi các bộ sản phẩm. Cụ thể, bổ sung thêm 3 bộ sản phẩm thuộc nhóm sản phẩm sinh vật cảnh gồm hoa, cây cảnh và động vật cảnh; gộp nhóm sản phẩm về sản phẩm lưu niệm, nội thất, trang trí thành bộ sản phẩm thủ công mỹ nghệ; bổ sung một số sản phẩm chưa được quy định tại Quyết định số 1048/QĐ-TTg vào bộ sản phẩm như mật ong, tinh dầu…

Về cấu trúc các nội dung đánh giá sản phẩm OCOP, giữ nguyên cấu trúc của bộ tiêu chí đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP với 3 phần (sản phẩm và sức mạnh cộng đồng; khả năng tiếp thị; chất lượng sản phẩm).

Tuy nhiên, điều chỉnh lại cơ cấu điểm giữa 3 phần thành 40-25-35. Cụ thể, sản phẩm và sức mạnh cộng đồng 40 điểm; khả năng tiếp thị 25 điểm và chất lượng sản phẩm 35 điểm (cơ cấu theo Quyết định số 1048/QĐ-TTg là 35-25-40).

Về nội hàm nội dung của các tiêu chí, đối với sản phẩm tươi sống thì tiêu chí thể hiện là nguồn gốc sản phẩm (thay vì nguyên liệu). Liên kết chuỗi sản xuất được quy định theo khối lượng đầu vào/nguyên liệu đầu vào. Làm rõ yêu cầu về nguồn gốc, ý tưởng sản phẩm theo hướng đặc trưng, nổi trội, bản sắc, trí tuệ địa phương; yêu cầu về bao bì, ghi nhãn hàng hóa…

Điều chỉnh cơ cấu điểm của các chỉ tiêu theo hướng nâng cao điểm số đánh giá về vai trò và sức mạnh của cộng đồng như: Sử dụng nguyên liệu địa phương (tăng từ 3 lên 5 điểm); liên kết sản xuất (tăng từ 2 lên 3 điểm); sử dụng lao động địa phương (tăng từ 1 lên 3 điểm),…

Nâng cao điểm số đánh giá thể hiện về chất lượng sản phẩm, đặc biệt là nâng cao giá trị văn hóa, câu chuyện sản phẩm, bao bì sản phẩm trong bộ tiêu chí. Cụ thể, nguồn gốc ý tưởng sản phẩm (tăng từ 3 lên 5 điểm); trí tuệ/bản sắc địa phương (tăng từ 3 lên 5 điểm); phong cách, ghi nhãn hàng hóa (tăng từ 2 lên 3 điểm).

Về bổ sung một số chỉ tiêu mới, bổ sung một số tiêu chí nhằm nâng cao chất lượng, giá trị và khai thác các giá trị văn hóa của sản phẩm OCOP; khuyến khích sự tham gia của phụ nữ, đồng bào dân tộc thiểu số như: sở hữu trí tuệ; tài liệu hướng dẫn sử dụng sản phẩm; điểm khuyến khích cho chủ thể là nữ/đồng bào dân tộc thiểu số…

Về yêu cầu bắt buộc đối với một số tiêu chí theo mức phân hạng sao, bộ tiêu chí OCOP đã lồng ghép các yêu cầu được quy định tại Quyết định số 781/QĐ-TTg ngày 18/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ, đặc biệt là các yêu cầu tối thiểu cần đạt trong các bộ tiêu chí chấm điểm. Ví dụ, yêu cầu sản phẩm có nguồn gốc/nguyên liệu địa phương; năng lực và hợp đồng liên kết sản xuất; sử dụng lao động địa phương; yêu cầu về bản sắc, trí tuệ địa phương của sản phẩm; yêu cầu về bảo hộ sở hữu trí tuệ; công bố tiêu chuẩn chất lượng…

Theo quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP mới, hồ sơ đăng ký đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP được sửa đổi theo hướng giảm bớt các biểu mẫu như: phiếu đăng ký sản phẩm tham gia chương trình; phương án sản xuất kinh doanh… Đồng thời, bổ sung “báo cáo tự đánh giá của chủ thể” nhằm mục tiêu giúp chủ thể phân tích, đánh giá và xác định được điểm mạnh, điểm yếu của sản phẩm, đồng thời, thể hiện được các nội dung đánh giá của chủ thể theo tiêu chí; làm căn cứ để Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP các cấp có cơ sở để xem xét, đánh giá.

Về đánh giá, công nhận sản phẩm OCOP, phân cấp cho UBND cấp huyện đánh giá và công nhận sản phẩm OCOP đạt 3 sao; UBND cấp tỉnh đánh giá và công nhận sản phẩm OCOP đạt 4 sao; Trung ương đánh giá và công nhận sản phẩm OCOP đạt 5 sao (OCOP cấp quốc gia).

Về quy định tổ chức họp Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP, hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP được quy định họp 1 lần thay vì 2 lần theo Quyết định số 1048/QĐ-TTg. Bổ sung vai trò, nhiệm vụ của Tổ tư vấn hội đồng để giúp việc hội đồng trong hoạt động đánh giá, phân hạng sản phẩm.

Ông Phương Đình Anh - Phó Chánh Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương - thông tin, về tổng thể chung của chương trình, việc phân cấp sẽ giúp định vị và phân cấp rõ ràng hơn về sản phẩm OCOP, giúp người tiêu dùng hiểu và nắm rõ hơn về đặc điểm của sản phẩm. Bên cạnh đó, nâng cao vai trò, trách nhiệm và sự chủ động của cấp huyện trong việc hỗ trợ phát triển sản phẩm và tổ chức kiểm tra, giám sát sản phẩm OCOP. Đồng thời, giảm tải khối lượng công việc cho Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm cấp tỉnh.

Đối với các chủ thể, việc phân cấp giúp nâng cao năng lực hỗ trợ các chủ thể của cán bộ quản lý OCOP cấp huyện, xã; tạo động lực để các chủ thể OCOP phát triển và hoàn thiện sản phẩm sau khi được đánh giá, phân hạng, thúc đẩy động lực phấn đấu sản phẩm được đánh giá ở sao cao hơn. Các chủ thể cần tập trung khi xây dựng hồ sơ ngay từ đầu, giúp giảm bớt thời gian, nguồn lực trong chuẩn bị hồ sơ.

Theo Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, đến ngày 31/12/2022, cả nước đã có 63/63 tỉnh, thành phố triển khai áp dụng bộ tiêu chí để đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP. Có 8.689 sản phẩm OCOP (65,5% sản phẩm 3 sao; 33,6% sản phẩm 4 sao; 0,7% sản phẩm tiềm năng 5 sao và 0,2 % sản phẩm 5 sao) của 4.479 chủ thể OCOP được đánh giá, phân hạng đạt 3 sao trở lên.