Đằm Thắm Sắc Sơn Mài Làng Hạ Thái

Đứng bên hàng chục chiếc lọ hoa bằng gốm phủ sơn mài có nước sơn óng ả, mịn màng lại được điểm tô thêm hình lá cỏ, nhành hoa sống động, chị Nguyễn Thị Hồi, chủ cơ sở sơn mài Hồi Quyết ở làng Hạ Thái, huyện Thường Tín (Hà Nội) cho biết, đây là nghề truyền thống có từ hàng trăm năm nay của Hạ Thái. Trải qua bao thăng trầm, nghề sản xuất các mặt hàng từ sơn mài vẫn được các thế hệ làm nghề sơn nơi đây gìn giữ, phát huy.

Câu chuyện về nghề sơn mài truyền thống của làng Hạ Thái quê hương, về tài năng của những nguời thợ kiên trì hàng tháng trời để hoàn thiện một sản phẩm sơn mài bằng phương pháp thủ công giữa chúng tôi và những người thợ sơn mài tài hoa như chị Hồi được bắt đầu bằng một niềm tự hào rất chân thành như vậy.

Theo những người thợ sơn ở đây, nói đến nghề làm sơn cổ truyền là nói đến việc sản xuất, chế tác các sản phẩm sơn quang dầu hoặc sơn mài. Nghề sơn mài tuy ra đời muộn hơn (có từ hơn 200 năm) nhưng thực sự là nghề đã nâng nghề sơn lên thành nghệ thuật bởi sự công phu, cầu kỳ trong quá trình tạo nên sản phẩm, thể hiện được nét tài hoa của người thợ thủ công.

Một sản phẩm sơn mài được coi là hoàn hảo khi ngắm nhìn, người xem sẽ dễ dàng cảm nhận sự óng ánh của màu sắc đến độ lộng lẫy, kiêu sang.

Đặc biệt, với những bức tranh sơn mài, vẻ đẹp của thiên nhiên, của quê hương đất nước, qua nét vẽ tài hoa, qua pha chế rồi vẽ, phủ sơn, đánh bóng, phơi như càng trở nên duyên dáng, đằm thắm bội phần. Nếu trực tiếp nâng sản phẩm trên tay, hay sờ vào nước sơn, ta sẽ cảm nhận được sự mịn màng, bóng bẩy đến tuyệt vời.

Theo những người thợ sơn Hạ Thái, mỗi sản phẩm sơn mài, dù chỉ bé nhỏ như chiếc chén, bát, lọ hoa hay “tầm cỡ“ như bức tranh, quyển album đều đòi hỏi sự công phu, tỉ mỉ trong từng khâu, từng công đoạn.

Từ khâu đầu tiên là tạo cốt (nguyên liệu chính) để phủ sơn mài người thợ đã phải hết sức tinh tế. Muốn sản phẩm bóng bẩy, mịn màng nhưng lại giữ được độ bền lâu, người thợ sơn thường dùng chất liệu gốm, tre hoặc gỗ dán để tạo cốt.

Sau công đoạn tạo cốt sẽ là hàng chục các công đoạn được nối tiếp trong vòng ít nhất là 25 ngày, để hoàn thiện sản phẩm.

Hiện nay, người Hạ Thái thuờng dùng loại sơn dầu hạt điều trộn với đất phù sa theo một tỉ lệ nhất định để phủ lên sản phẩm và làm bóng tùy theo ý đồ của từng nét vẽ, màu sắc mà người thợ định hình trên cốt.

Khâu phơi sản phẩm cũng rất được chú ý bởi nếu để một chút bụi hay hạt cát nhỏ không may sa vào bề mặt sản phẩm vừa được vẽ, phủ sơn, sẽ làm hỏng ngay độ bóng, độ mịn của nước sơn. Chính vì lẽ đó, nhiều xưởng sản xuất sơn mài ở Hạ Thái đã dành hẳn một phòng lớn, thoáng gió trong khu vực sản xuất để phơi sản phẩm.

Hầu hết những người thợ làng Hạ Thái đều khẳng định nước sơn và nét vẽ chính là yếu tố quyết định làm nên vẻ đẹp của sản phẩm sơn mài. Nước sơn được pha chế sao cho “ra màu”, không bị giả, không chói cũng không xỉn, càng nhìn càng thấy bóng bẩy, đằm thắm, với người thợ đó là cả một nghệ thuật.

Bên bức tranh sơn mài vẽ phong cảnh Chùa Hương - quần thể danh lam thắng cảnh nổi tiếng ở huyện Mỹ Đức (Hà Nội), chị Nguyễn Thị Hồi, chủ cơ sở sơn mài Hồi Quyết cho biết, để có đuợc bức tranh với kích cỡ 50 x 80cm này, những người thợ sơn đã rất công phu khi pha chế nước sơn và tiến hành vẽ, phủ sơn sao cho ra được màu xanh lam của núi Hương Sơn hùng vĩ, màu nước trong vắt của dòng suối Yến nên thơ... Có công đoạn, họ phải làm đi làm lại 2 đến 3 lần mới ưng ý.

Hướng tới Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, nhiều cơ sở sản xuất sơn mài ở Hạ Thái đã sáng tạo các bức tranh sơn mài thể hiện phong cảnh Hồ Gươm, di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Chùa Một Cột với kích thước 50 x 80 cm hoặc 60 x 90 cm.

 Đây là những sản phẩm sơn mài công phu vừa lộng lẫy, bóng bẩy lại vừa duyên dáng, đằm thắm trong từng nét vẽ, sắc sơn, thể hiện tài năng của người thợ thủ công đất Hạ Thái hôm nay.

Nguồn:

Thông tấn xã Việt Nam