Rau quả Việt dự kiến xuất ngoại 2,5 tỉ USD năm 2016

Trong các mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam hiện nay, rau quả đang là nhóm hàng tăng trưởng ấn tượng nhất về giá trị xuất khẩu. Với đà tăng trưởng này, trong năm nay, xuất khẩu rau quả sẽ đạt mức tăng trưởng ấn tượng và vượt qua xuất khẩu gạo.

Gần 1,5 tỉ USD xuất khẩu rau quả

Theo Tổng cục Hải quan, đến giữa tháng 8, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đã đạt 1,457 tỉ USD, tăng 34,88% so với cùng kỳ năm ngoái. So với các nông sản chủ lực khác, rau quả đang là nhóm hàng có sự tăng trưởng tốt nhất về giá trị xuất khẩu. Không những vậy, tăng trưởng xuất khẩu của mặt hàng rau quả còn đang bỏ xa mức tăng trưởng của nhiều nông sản chủ lực khác như: cà phê, hạt điều, hạt tiêu, thủy sản...

Theo Tổng cục Hải quan, ở đó có nhiều nguyên nhân tác động tới sự tăng trưởng mạnh của xuất khẩu rau quả. Trước hết là việc Bộ NN&PTNT đã nỗ lực để mở thêm nhiều thị trường cho nhiều loại trái cây ngon của Việt Nam như: chôm chôm, vú sữa… vào Mỹ; vải và xoài vào Úc; xoài vào Nhật…Bên cạnh đó, đội ngũ doanh nghiệp tham gia vào chế biến, xuất khẩu rau quả đã tăng lên nhiều so với các năm trước, điều này cũng góp phần không nhỏ vào việc đẩy mạnh xuất khẩu rau quả.

Quan trọng hơn là các doanh nghiệp có trang bị hệ thống xử lý hơi nóng, hệ thống xử lý phóng xạ, đáp ứng được yêu cầu kiểm dịch thực vật của những thị trường khó tính. Nhiều doanh nghiệp đã liên kết với các cơ quan khoa học để kéo dài hơn thời gian bảo quản rau quả, để có thể xuất khẩu tới những thị trường xa.

Nhiều nông dân sản xuất rau quả như nông dân trồng nhãn ở Đồng Tháp, trồng chuối già xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc… đã tham gia sản xuất theo các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm (ATTP), được chứng nhận VietGAP/GlobalGAP, qua đó tăng thêm tính thuyết phục, sự tin tưởng để các thị trường lớn như Mỹ cho phép nhiều loại trái cây Việt Nam được xuất khẩu vào nước họ.

Theo nhận định của các chuyên gia thương mại, xuất khẩu rau quả trong năm nay không chỉ chắc chắn lần đầu tiên vượt mốc 2 tỉ USD, mà hoàn toàn có thể đạt 2,5 tỉ USD. Một điều rất đáng chú ý là xuất khẩu rau quả năm nay có thể lần đầu tiên vượt qua gạo về giá trị xuất khẩu. Vào thời điểm này của những năm trước, xuất khẩu gạo luôn cao hơn nhiều so với rau quả. Nhưng đến giữa tháng 8 năm nay, xuất khẩu rau quả đã cao hơn gạo tới vài chục triệu USD.

Đa dạng chế biến, tăng trưởng mở rộng

Trong những năm tới, xuất khẩu rau quả được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh. Trước hết là nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trên thế giới. Công ty chuyên đánh giá Zion Research, dự báo thị trường nông sản thế giới, thị trường rau quả chế biến toàn cầu sẽ đạt 319,9 tỉ USD vào 2020. Như vậy, có thể thấy giá trị xuất khẩu rau quả của Việt Nam dù đang tăng trưởng mạnh nhưng còn khá khiêm tốn. Do đó, tiềm năng mở rộng và tăng trưởng còn rất lớn.

Trong thời gian tới, nhiều loại trái cây Việt Nam sẽ tiếp tục mở được cửa vào các thị trường lớn. Tại thị trường Mỹ, đầu tháng 8 vừa qua, Bộ Nông nghiệp Mỹ đã đăng cổng báo Liên bang đề xuất ý kiến công chúng, đóng góp và bổ sung, sửa đổi các quy định để cho phép xoài tươi Việt Nam được nhập khẩu vào nước này.

Đây là một động thái, một bước đệm rất quan trọng để sản phẩm xoài tươi Việt Nam được thâm nhập vào Mỹ trong thời gian ngắn sắp tới. Do sản lượng xoài tươi nội địa rất thấp, chỉ vài ngàn tấn, nên mỗi năm Mỹ có nhu cầu nhập khẩu tới 400.000 tấn xoài tươi. Vì vậy, đây được xem là một cơ hội lớn của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Tuy nhiên, để xuất khẩu rau quả giữ được sự tăng trưởng tốt và bền vững, ngành rau quả vẫn phải đưa ra nhiều giải pháp để phát triển một cách bền vững. Theo GS.TS Nguyễn Minh Châu (Nguyên Viện trưởng Viện cây ăn quả miền Nam) ngành rau quả phải thực hiện tốt vấn đề ATTP, rau quả cần phải được sản xuất theo mô hình những hợp tác xã kiểu mới.

Sản xuất theo mô hình này thì ATTP sẽ luôn được theo dõi, giám sát bởi những người trong hợp tác xã với nhau. Do đó, cần quan tâm xây dựng, mở rộng những mô hình hợp tác xã kiểu mới như ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan... Không chỉ liên kết với nhau để sản xuất, các hợp tác xã rau quả còn phải liên kết với các siêu thị, doanh nghiệp để hình thành những chuỗi giá trị tiêu thụ rau quả trong nước và xuất khẩu.

Riêng với thị trường quan trọng nhất là Trung Quốc, để tiếp tục giữ vững và tăng trưởng tốt về xuất khẩu rau quả vào nước này, Việt Nam cần có những tính toán lại về cơ cấu của một số loại cây ăn trái. Trong đó, quan trọng nhất là cây thanh long.

Hiện nay, thanh long vẫn đang là loại trái cây xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam, và cũng là trái cây chiếm tỷ trọng xuất khẩu lớn nhất sang Trung Quốc. Nhưng nước này đã bắt tay trồng thanh long trên diện tích lớn.

Do đó, để tiếp tục cạnh tranh được ở Trung Quốc, cần phải gia tăng diện tích thanh long ruột đỏ và sản xuất theo phương pháp hữu cơ. Các loại cây ăn trái như cam, quýt, bưởi đã được sản xuất trái vụ với những loại cây tương tự bên Trung Quốc, nhằm bán vào thị trường này. Nhưng cần phải tổ chức những mô hình sản xuất bền vững để giữ được thị trường.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần phải đầu tư sâu vào chế biến rau quả để đa dạng sản phẩm xuất khẩu. Hiện nay, sản phẩm rau quả chế biến của Việt Nam còn khá đơn điệu. Trong khi đó, ở nhiều nước xuất khẩu rau quả, với mỗi loại trái cây, các nước này đã chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau để phục vụ nhu cầu đa dạng của thị trường nội địa và xuất khẩu.