Ngọt ngào bánh nghệ Tiền Hải

Nói đến đặc sản của quê lúa, chúng ta thường nghĩ ngay đến bánh cáy làng Nguyễn, bánh gai Đại Đồng, bánh chưng cầu Báng, bánh cốm Thanh Hương. Những loại bánh này đều có nguyên liệu chính từ những hạt gạo nếp cái hoa vàng dẻo thơm của đồng đất Thái Bình. Nhưng có một loại bánh cũng dẻo thơm không kém, đó là bánh nghệ. Bánh nghệ chỉ có duy nhất ở các xã khu Nam huyện Tiền Hải. Bánh nghệ được làm từ nguyên liệu chính là bột gạo tẻ và bột nghệ. Thế nhưng qua bàn tay khéo léo của những người thợ làm bánh, nó đã trờ thành những chiếc bánh nhỏ xinh, vàng rộm, thơm nồng. Để những người con xa quê tìm về bánh nghệ như sống lại tuổi thơ êm đềm nơi góc chợ quê yên ả, thanh bình, có bóng hình của bà, của mẹ trong phiên chợ tết đầy sắc màu nơi quê nhà yêu dấu.

Cảnh làm bánh nghệ tại nhà chị Thêu.

Đã hơn 20 năm qua, chiều nào chị Thêu, ở xã Nam Chính cũng có mặt ở chợ Nam Thanh từ khoảng 4 giờ chiều. Khung cảnh chợ thì đã khác xưa rất nhiều, người ăn bánh nghệ cũng đã khác, riêng chỉ có những chiếc bánh nghệ nho nhỏ, xinh xinh vẫn thế. Vẫn là món quà quê dân giã, bình dị, từ trẻ nhỏ đến người già đều thích. Bởi chỉ cần có 1.000 đồng, là ai cũng có thể thưởng thức món bánh nghệ vàng rộm, béo ngậy, thơm nồng. Bà Phạm Thị Khi (một người bán hàng ở chợ Nam  Thanh) cho biết: “ Ngày nào đi chợ chúng tôi cũng ăn bánh nghệ của chị Thêu, ai cũng thích ăn. Có lúc người mua đứng vòng trong, vòng ngoài,  bán không xuể, mỗi ngày bán mấy nghìn cái.”

Củ nghệ thành phần chính làm nên bánh nghệ.

Để trả lời câu hỏi tại sao bánh nghệ lại được người dân nơi đây yêu thích, chúng tôi đã  về gia đình chị Thêu để tìm hiểu quy trình làm bánh nghệ của gia đình. Chị Thêu cho biết, bánh nghệ được làm bằng nguyên liệu chính là bột gạo tẻ, và đương nhiên nguyên liệu không thể thiểu để có tên bánh nghệ đó chính là củ nghệ. Củ nghệ được vợ chồng chị Thêu trồng nhiều ở ngay trong vườn nhà. Cây nghệ được trồng vào mùa xuân, đến cuối năm, đợi lá nghệ tàn thì bắt đầu thu hoạch. Nghệ được đào lên, rửa sạch, phơi khô, rồi thái lát mỏng rồi tiếp tục phơi đến khi nào lát nghệ có thể bẻ đôi, giòn có tiếng kêu tách thì mới được.  Chị  Thêu cho biết, trước đây, khi còn làm thủ công thì nghệ được giã, lọc lấy nước, nhưng giờ có máy móc nên nghệ được phơi khô, bỏ bao, dùng dần cả năm. Mỗi lần làm lại lấy ra một ít cho vào máy nghiền thành bột. Gạo tẻ được ngâm khoảng 4 - 6 tiếng vớt ra, để ráo nước, sau đó cho vào máy xay nhuyễn cùng với bột nghệ. Khác với các loại bánh khác, làm bánh nghệ khá cầu kỳ. Sau khi bột gạo và bột nghệ được trộn đều thì đem hấp như nấu xôi. Nhưng hấp không chín hẳn, chỉ cần khoảng 40 phút cho bột mềm, dẻo là bắc ra cho vào máy đánh nhuyễn lần thứ hai. Tiếp đó, nhào bột thành những quả bột lớn. Hương vị thơm ngon, béo ngậy của bánh nghệ lại  phụ thuộc phần lớn vào khâu làm nhân bánh. Nhân bánh được làm bằng tóp mỡ xay nhuyễn, nước mắm, mỡ nước, hành củ, hạt tiêu, bột quế trộn lẫn với bột gạo đã qua một lần xôi.

Chị Thêu cho biết: “ Làm bánh nghệ, không đơn giản như một số loại bánh khác, mà phải qua nhiều công đoạn, vì vậy, đòi hỏi người làm bánh ngoài đức tính cần cù, chịu khó, phải luôn có sự sáng tạo, chú tâm vào công việc. Bởi làm bánh nghệ còn phụ thuộc cả vào thời tiết, hôm nào trời hanh khô, nếu không cho thêm chút nước bánh cũng sẽ bị khô, không có độ  mềm, dẻo. Nếu không để tâm hoàn toàn vào công việc, sẽ không ra được tấm bánh ngon như ý.”

Anh  Hy, chồng chị Thêu vốn là thợ xây, nghề làm bánh nghệ là anh học được từ vợ. Nhưng đã hơn chục năm nay, anh bỏ hẳn nghề thợ xây để cùng vợ làm bánh nghệ. Công việc này không chỉ mang lại cuộc sống ổn định cho gia đình mà còn mang lại cho anh rất nhiều niềm vui. Càng ngày anh càng thấy  say mê  và gắn bó với công việc này.

Tác giả bài viết (ngồi giữa) học làm bánh nghệ tại nhà chị Thêu.

Chị Thêu quê ở xã Nam Trung, nghề làm bánh nghệ chị học được từ cha mình là ông Đỗ Quốc Bảo.Ông bà năm nay đã gần 80 tuổi, nhưng vẫn cùng các con làm bánh nghệ. Nếu như vợ chồng cô Thêu làm bánh ban ngày để bán chợ chiều thì gia đình ông Bảo lại thức dậy lúc nửa đêm làm bánh  để kịp bán vào phiên chợ sáng. Ông Bảo cũng không rõ xuất xứ, nguồn gốc của  bánh nghệ từ đâu, chỉ biết rằng gia đình ông làm bánh nghệ đã được truyền  đến đời thứ tư. Nghĩa là bánh nghệ đã có cách đây trên 100 năm rồi. Nghề làm bánh ngày càng đỡ vất vả và chất lượng bánh thì ngày càng được nâng lên. Ông Bảo cho biết: “Mỗi dịp tết đến, xuân về, ông lại thấy vui hơn, tự hào hơn, vì có nhiều người con xa quê đã tìm về đồng bánh nghệ. Có người không về được đã nhờ người nhà mua giúp và gửi ra Hải Phòng, vào miền Nam, có người sống ở tận bên Mỹ cũng nhớ bánh nghệ mà tìm đến với ông.”

Bánh nghệ thành phẩm.

Củ nghệ được coi là một vị thuốc chống viêm, giải độc, làm đẹp da, phòng bệnh sản và thừa cân cho phụ nữ sau sinh, giúp tăng sức đề kháng của cơ thể. Bánh nghệ chính là kết tinh sự sáng tạo, kinh nghiệm chữa bệnh dân gian của người xưa với những món ăn dân giã hàng ngày. Trong đó, còn là sự tảo tần khuya sớm, sự khéo léo, tinh tế của bàn tay người thợ làm bánh. Vì vậy, mà nó đã trở thành món quà quê dân giã nhưng lại chứa đựng trọn vẹn nghĩa tình của người làm bánh với người ăn. Để rồi giờ đây nó đã trở thành nỗi nhớ của những người  con xa quê, xa mẹ. Tìm về bánh nghệ chính là tìm về nguồn cội, tìm về sự ấm áp, yêu thương, về ký ức tuổi thơ êm đềm trong tình yêu thương vô bờ bến của bà, của mẹ của hương đồng, gió nội, nơi góc chợ quê yên ả, thanh bình.