Cà đắng lên mâm

Loại quả dùng làm nguyên liệu quen thuộc cho tô súp cay nồng đậm đà hương vị sơn cước của đồng bào nhiều dân tộc khắp vùng Đông - Nam Á, là cà đắng. Đồng bào các dân tộc Tây Nguyên không quên món cà đắng trong mọi dịp vui đãi khách với món gỏi trộn cá cơm khô hay nấu súp.

Cà đắng có nhiều loại: Cà hạt nút nhỏ xíu bằng đầu ngón tay mà trẻ em Ê Đê, Mơ Nông chấm muối ớt ăn sống giòn tan như trẻ người Kinh ở phố nhai kẹo; Loại hình ôvan to bằng quả cà pháo, mầu xanh đậm đắng thường mọc hoang trên rẫy; Loại thuôn dài như cà vú dê được nhà thơ Văn Công Hùng hào hứng giới thiệu trong tiểu phẩm văn hóa ẩm thực Gia Lai.

Các loại cà này cây chỉ cao vài tấc đến một mét. Riêng loại sum suê chót vót như cây cổ thụ phải bắc giàn mà đỡ thì lần đầu tiên tôi thấy trong vườn nhà cố nhạc sĩ Phạm Cao Đạt ở phố núi Kon Tum. Đó là giống cà đắng ở tỉnh Atôpư - Nam Lào. Ông A Đôi cán bộ tỉnh Kon Tum sang công tác phát hiện được, mừng lắm xin cả túi quả khô về làm quà cho buôn làng. Nhạc sĩ Cao Đạt điền dã nghiên cứu văn hóa dân gian, nấu ăn ngon, đến đâu cũng thủ sẵn túm quả tươi để tự tay làm bếp và mớ hạt cà tặng gia chủ. Thế là giống cà lạ nhanh chóng bén rễ xanh tốt trên khắp Tây Nguyên với cái tên mới là “cà ông Đạt”.

Chỉ cần gieo hạt trên đất ngày tưới hai lần, ba tháng sau lùm cà đã chi chít quả. Chỉ đôi ba trái và nắm đọt lá non đủ ninh thành món súp. Cà đắng hợp với cá. Cá suối, cá khô, cá hộp đều được nên thật dễ nấu. Kỹ hơn thì châm thêm nước xương hầm cho ngọt. Bổ đôi quả cà, lát cắt trắng tinh tỏa mùi thơm mát dễ chịu! Rửa sạch, bỏ cuống, xắt miếng vuông rửa qua nước muối cho ráo nhựa. Phi mỡ với củ nén đập dập cho thơm, thả cà vô xào, châm vài muỗng nước, nêm ít nước mắm ngon, vài quả ớt giầm, đậy vung chờ cà mềm rồi châm vào một hộp cá, đảo cho thấm nhuyễn, nêm nếm lại tý gia vị, thế là xong. Ai không quen cay đắng đành chỉ ngồi nhìn thực khách xì xụp chan húp, hít hà khen ngon mà thèm.