Chẳm chéo – Món ngon đậm vị Tây Bắc

Ẩm thực của người Thái khá phong phú và để lại ấn tượng tốt đẹp đối với những người từng thưởng thức. Trong đó có một món ăn, chính xác là một thứ gia vị chấm không thể thiếu được trong các bữa ăn của họ là chẳm chéo.

Theo tiếng Thái, “chẳm” có nghĩa là món nước chấm, “chéo” là những nguyên liệu tạo nên nước chấm đó. Để có bát nước chấm chẳm chéo, người ta chỉ cần thêm chút mắm vào chéo, nêm cho vị vừa ăn là được.

Chẳm chéo cơ bản chế biến khá đơn giản, bao gồm ớt, tỏi, muối và mắc kén. Muốn có bát chẳm chéo thơm ngon, người ta phải chọn loại ớt thật cay, đem nướng giòn rồi trộn với tỏi, muối và mắc kén cho dậy mùi.  Người Thái khá cầu kì và tỉ mẩn trong việc lựa chọn nguyên liệu. Tỏi để làm chẳm chéo phải là loại tỏi Tây Bắc mới cho hương thơm đúng vị.  Các nguyên liệu sau khi trộn với nhau được đem giã nhỏ, tạo nên bát chẳm chéo cơ bản.

Từ món “chéo” cơ bản, người Thái có thể gia giảm hoặc thêm vào các loại nguyên liệu khác nhau để tạo nên nhiều món “chéo” như:  chéo pà (chéo cá), chéo nặm xổm (chéo nước chua), chéo tắp cáy (chéo gan gà), chéo hòm pẻn (chéo rau mùi), chéo sắc chaư (chéo củ sả),…

Tên của các món chéo biến tấu này này được theo tên của các nguyên liệu thêm vào. Tuy có hương vị riêng nhưng dù chế biến theo cách nào thì chẳm chéo vẫn giữ được  mùi vị đặc trưng của nhiều loại rau thơm giã nhỏ, vị cay của ớt nướng, vị nồng của mắc khén và mùi thơm hăng hăng của tỏi, đem đến cho thực khách cảm giác lạ lẫm và có thể đánh thức vị giác của bất cứ thực khách khó tính nào.

Chẳm chéo được dùng để ăn kèm với các món như xôi, thịt, cá… Nhưng thích hợp nhất vẫn là dùng để chấm măng đắng hay cải làn luộc xanh mướt.  Và sẽ thật thiếu sót nếu ăn chẳm chéo mà không thử với bắp cải cuốn nhót hay me ghém với củ đậu... Món ăn nào chấm với chẳm chéo cũng trở nên hấp dẫn hơn, dậy mùi hơn và gây nghiện hơn.

Chẳm chéo không chỉ giúp món ăn đậm đà mà còn có tác dụng như một vị thuốc. Dùng các món sống với chẳm chéo không bao giờ bị đau bụng. Mặc dù hương vị không phải lúc nào cũng phù hợp ngay khi mới ăn, nhưng càng ăn càng ngấm, càng thích thú và mê luôn thứ gia vị đặc biệt này.

Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, những món đặc sản dân dã vùng cao càng được người miền xuôi ưa chuộng. Nhờ đó, chẳm chéo của người Thái được thưởng thức nhiều hơn.  Nó không chỉ là thứ gia vị không thể thiếu trong bữa cơm của người Thái mà còn của nhiều người Kinh từ miền xuôi lên miền ngược.