Về Hưng Yên thưởng thức cá mòi

Người Hưng Yên đi làm xa hay khách ẩm thực ở các tỉnh, thành lân cận cứ tháng Hai, tháng Ba âm lịch hàng năm lại tìm về Hưng Yên để được thưởng thức món đặc sản hấp dẫn này.

Qua Rằm tháng Giêng là lúc cá lên rộ, có nhiều, con nào cũng béo và còn nguyên buồng trứng, đó là thời điểm cá ngon nhất. Cá mòi là giống cá sinh sống ở vùng biển và vùng nước lợ cửa sông, nhưng tới mùa xuân chúng lại ngược về một số dòng sông để đẻ trứng và sinh sản. Cá mòi chỉ lớn hơn cá diếc một chút, màu trắng bạc, vây lưng có chiếc “cờ” dài nhô lên nên rất dễ nhận biết. Mình cá bè, nhiều thịt, xương nhỏ nhưng hơi nhiều xương răm, đầu rất nhỏ bẹt, vảy bạc li ti.

Người Hưng Yên lâu nay vẫn truyền nhau một “truyền thuyết” kỳ lạ về cá mòi. Chuyện kể rằng cá mòi là do chim ngói hoá thành, khi mùa thu chim ngói bay từ rừng ra biển và hoá thành cá mòi. Đến mùa xuân năm sau thì cá mòi mới bơi ngược về rừng để biến thành chim ngói. Truyền thuyết này lý giải cho việc vì sao mà cá mòi đến mùa sinh sản lại bơi từ biển vào để sông đẻ trứng và vì sao khi mổ lại thấy cá có cái “mề” như mề của loài chim ngói vậy. Đến Hưng Yên vào tháng Hai, tháng Ba (Âm lịch) du khách có thể dễ dàng tìm mua được những mớ cá mòi còn tươi ở khắp các chợ trong tỉnh như chợ Chiều, chợ Phố Hiến (thành phố Hưng Yên) hay các chợ ở huyện Kim Động và Khoái Châu. Cá mòi có đặc điểm là sau khi đưa lên mặt nước sẽ chết ngay chứ không giữ lâu được như các loại cá khác. Tuy nhiên nếu để ý, khi mua, lựa những con có mắt trong, thân cá có còn tươi thì là cá mới đánh bắt, vẫn rất ngon. Thịt cá mòi ăn bùi và thơm, trứng cá lại càng ngon hơn vì ăn có vị thơm  ngậy khó cưỡng, ai đã một lần nếm thử hẳn khó có thể quên được.  

Cá mòi có một bản năng rất đặc biệt. Chúng được cá bố, mẹ sinh ra ở sông nhưng lại bơi ra biển để sống, chỉ tới mùa xuân, mùa sinh sản chúng mới trở về. Như một quy luật sinh tồn, cá cái phải vượt dòng nước chảy và về nơi mình sinh ra trước kia vào đúng mùa xuân để đẻ trứng. Và đó cũng là mùa mà các ngư dân vùng sông Hồng có thể dễ dàng đánh bắt món quà mà thiên nhiên đã ban tặng. Muốn có một bữa cá mòi ngon thì khâu chế biến rất cần được chú trọng. Làm cá mòi không mổ dọc bụng như các loại cá khác, sau khi đánh sạch vảy cá chỉ cần cắt ngang một lát vừa tầm ở phía dưới mang rồi moi mật, ruột ra, dùng tay móc mang cá, tiện dao khía những đường nhỏ quanh sườn cá để khi ướp gia vị chúng có thể ngấm vào mình con cá dễ dàng, và phải rất khéo léo để mật không vỡ, trứng còn nguyên, mình cá sạch vảy. Sau khi làm sạch, ướp các với muối, gừng, nghệ giã nhỏ chà sát lên mình cá để khử sạch mùi tanh.

Từ cá mòi có thể làm được nhiều món như rán, nướng, băm chả tùy theo sở thích của mỗi ngườ, tuy nhiên phổ biến nhất vẫn là cá mòi rán giòn. Món cá rán nghe tưởng có vẻ đơn giản nhưng được người Hưng Yên chế biến khá công phu. Sau khi ướp cá cho ngấm gia vị, dùng que tre tươi cặp ngang thân cá và đem nướng trên bếp than hoa. Cá đã nướng thơm được gỡ khỏi que rồi mới mang ra rán. Cá rán xong phải ăn nóng mới ngon, giữ được hương vị, kèm theo đĩa rau thơm và bát nước mắm chanh ớt (cũng có thể chấm tương Bần), thêm chút tỏi, gừng băm nhỏ sẽ càng làm tăng thêm vị thơm ngon của cá.

Giữa tiết trời xuân se se lạnh, bên mâm cơm gia đình đầm ấm với đĩa cá mòi đầu mùa nóng hổi thơm giòn, ta không chỉ cảm nhận được cái vị thơm ấm của cá, của gừng mà còn như đang được sưởi ấm trong tình thân quây quần sum họp. Sông Hồng, con sông Mẹ không chỉ mang đến cho vùng đất Hưng Yên những tiềm năng không nhỏ về kinh tế, du lịch mà còn mang đến cho nơi đây đặc sản cá mòi hấp dẫn. Cá mòi không chỉ là món ngon được nhiều người ưa thích mà còn là món ăn đậm đà hương vị của quê hương, ai xa quê đến ngày xuân lại mong ngóng tìm về để được thưởng thức hương vị đặc trưng của vùng quê Hưng Yên.