Món chấm từ đỗ tương của người Thái Sơn La

Món chấm từ đỗ tương khá phổ biến và gắn bó với đời sống của đồng bào Thái Sơn La. Đây là một món chấm hấp dẫn và rất đặc trưng.

Để làm được món chấm này, các mẹ, các chị chuẩn bị đỗ tương nếp đã được phơi khô và sàng lọc sạch sẽ, số lượng ít hay nhiều tuỳ vào nhu cầu sử dụng. Đỗ tương được ngâm nước cho nở lên, sau đó luộc nhừ rồi đãi sạch vỏ để cho nguội và ráo nước. Bà con dùng lá chuối xanh rửa sạch, phơi khô để gói đỗ tương đã luộc nhừ, sau đó để trên gác bếp từ 5 – 7 ngày để đỗ tương lên men và có mùi đặc trưng.

Ông Cà Văn Hịch, bản Co Pục, xã Chiềng Ngần, thành phố Sơn La cho biết: “Nguyên liệu để dùng làm món chấm này là đỗ tương nếp, bởi vì loại đỗ này luộc mới bở, khi ủ mới lên men đều và khi giã mới nhuyễn. Còn nếu dùng đỗ tương tẻ thì không ngon, lúc giã sẽ không được nhuyễn như khi dùng đỗ tương nếp”.

Sau khi đã ủ đỗ tương từ 5 – 7 ngày, bà con mang ra giã, trộn cùng một số gia vị chính là tỏi, ớt, một ít xả, muối tinh lượng vừa đủ. Mỗi một mẻ giã bà con sẽ nêm một lượng gia vị vừa đủ, cứ như thế giã cho hết mẻ. Để món chấm được thơm ngon thì phải giã cho thật nhuyễn, sau đó cho vào hũ bằng sứ để bảo quản.

Ông Cà Văn Hịch cho biết thêm: “Sau khi giã xong, mình sẽ đổ một lượng rượu trắng vừa đủ vào hũ để đỗ tương sau đó trộn đều lên. Xong xuôi thì bịt kín hũ lại và để nơi khô ráo, thoáng mát. Sau 5 – 7 ngày có thế mang ra ăn được. Khi ăn có thể nêm thêm một chút mì chính, cho thêm rau mùi hoặc lá tỏi thái nhỏ. Như vậy là đã có một bát chấm rất ngon miệng”.

Món chấm này có thể để quanh năm trong hũ, bịt kín, để nơi khô ráo, thoáng mát khi cần thì có thể mang ra ăn ngay. Còn một cách làm để bảo quản là sau khi giã đậu tương xong, bà con sẽ nặn thành từng bánh tròn, dẹt rồi mang ra phơi, sau khi phơi khô mang bảo quản trên gác bếp. Khi có nhu cầu sử dụng, bà con sẽ mang xuống hơ trên than hồng để bánh đậu tương vàng thơm, rồi giã nhuyễn cùng một chút nước đun sôi để nguội, nêm thêm một chút mì chính, một ít rau mùi là sẽ được một bát chấm thơm ngon đặc trưng.

Hiện nay, đồng bào Thái không chỉ sử dụng món chấm này trong những bữa ăn thường ngày, mà còn làm để bán và được nhiều người ưa chuộng.

Chị Nguyễn Thị Hương, ở tổ 9, phường Quyết Thắng, thành phố Sơn La đã từng dùng món chấm này chia sẻ: “Lần đầu tiên ăn món này, tôi cảm thấy nó có vị rất là hay và ngon. Có vị bùi của đỗ tương, vị thơm ngậy rất riêng khi nó được lên men, vị cay của ớt, vị thơm nồng của tỏi và rau mùi. Được thưởng thức rồi tôi rất thích món chấm này”.

Món chấm từ đỗ tương có thể dùng để chấm với nhiều loại thức ăn như xôi, thịt lợn, thịt gà,… đến các loại rau sống, rau luộc, măng luộc….Vị thơm nồng của đỗ tương ủ kỹ quyện với cảm giác tê tê cay cay của xả, ớt trong món chấm này sẽ làm tăng thêm sự hấp dẫn của món ăn. Món chấm từ đỗ tương này vẫn được bà con người Thái Sơn La gìn giữ, thường xuyên sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày./.